قسمت اول: وب جهان گستر چیست و چگونه به وجود آمد؟

واژهٔوب
* World Wide Web - WWW آرمتورجهانگسترکهتوسطرابرتکایلیاطراحیشدهاست
واژهٔوب (بهمعنیتار) دربسیاریازترکیبات «اینترنتی» میآید. کمکم «وب» بهعنوانواژهٔبینالمللیجاافتادهوبهمنظورهایمختلفیبهکارمیرود. اینواژهمعمولاًبهصورتاشتباهبهجایاینترنتبهکارمیروداماوبدر حقیقتیکیازخدماتیاستکهرویاینترنتارایهمیشود (مانندپستالکترونیکی). همچنین٬وبمخففکلمهوبسایت (website) است. سایتیعنیمکانومنظوراز وبسایتصفحاتمرتبطاست. واژهٔوبگاهدرپارسیگزینهوبسایتشدهاست.

تاریخچه
ایدهاولیهدرموردوببهسال ۱۹۸۰ برمیگردد. زمانیکهدرشهرسرن سوئیس،تیمبرنرزلیشبکه ENQUIRE راساختوهمنامکتابیبودکهویازجوانیخودبهیاد داشت. اگرچهآنچهویساختباوبامروزیتفاوتهایزیادیدارداماایدهاصلی درآنگنجاندهشدهاست (وحتیبرخیازاینایدههادرپروژهبعدیبرنرزلی پساز WWW یعنیوبمعناییبهکارگرفتهشد). درمارس ۱۹۸۹،برنرزلییکپیشنهادرانوشتکهبه ENQUIRE اشارهداشتویک سیستماطلاعاتیپیشرفتهراتوصیفمیکرد. ویباکمکرابرتکایلا،پیشنهاد طراحیتورجهانگستررادر ۱۲ نوامبر ۱۹۹۰ ارائهکرد. اولینمروروبجهان توسطبرنرزلیباعنوانNEXTcube مورداستفادهقرارگرفتوویاولینمرورگر وبوتورجهانگستررادرسال ۱۹۹۰ طراحیکرد.
درکریسمس ۱۹۹۰،برنرزلیهمهابزارهایلازمبرایکارباوبرافراهمکرد. در ۶ آگوست ۱۹۹۱ ویخلاصهایازپروژهتورجهانگستررادرگروهخبری alt.hypertext پستکرد. درهمینروزوببهعنوانیکخدماتعمومیروی اینترنتارائهشد. مفهوممهمابرمتندرپروژههایقدیمیترمربوطبهدهه ۱۹۶۰ مانند Project Xanadu مربوطبهتدنلسونو NLS (سیستمآنلاین) مربوط بهداگلاسانگلبارتمطرحشد.

موفقیتبرنرزلیدرایجادارتباطبینابرمتنواینترنتبود. درکتاب "بافتن تور" ویاذعانمیکندکهبارهاازامکانبرقراریارتباطمیاندوتکنولوژی صحبتکردهبوداماچونکسیبهحرفهایشتوجهنکردویخودشدستبهکارشدو پروژهرابهسرانجامرساند. ویدرسیستمخودشاخصهایمنحصربهفردجهانی برایشناساییمنابعموجودرویوبودیگرمکانهادرنظرگرفتوآنهارا شناسهمنبعیکپارچهنامید.

تورجهانگستربابقیهسیستمهایابرمتنیموجودتفاوتهاییداشت:

WWW بهلینکهاییکطرفهنیازداشتونهدوطرفهبنابراینفردمیتوانستبدونآنکهازجانبمالکمنبعواکنشیصورتگیردبهمنبعدسترسیپیداکند. همچنینابرمتنمشکلپیادهسازیسرورهایوبومرورگرها (درمقایسهباسیستمهاقبلی) رابرطرفکردامادرمقابلمشکلزماندرلینکهایقطعشدهراایجادکرد. تورجهانگستربرخلافسیستمهایقبلیمانندابرکارتغیرانحصاریبودواینامکانرافراهممیکردکهسرورهاومرورگرهایمستقلیراایجادکردهوبدونهیچمحدودیتیآنهارابهشبکهوصلکرد.

در ۳۰ آوریلسال ۱۹۹۳، CERN اعلامکردکهتورجهانگستربهصورترایگان برایهمهافرادقابلدسترسیاست. اینموضوعدوماهپسازاعلامرایگان نبودنپروتکلگوفرمطرحمیشدودرنتیجهتمایلبهوببهشدتافزایشیافت. قبلازآنمرورگروبمعروفیبهنام ViolaWWW وجودداشتکهبراساسابرکارت کارمیکرد. نسخهگرافیکیتورجهانگسترباناممرورگروبموزائیکدرسال ۱۹۹۳ توسطمرکزملیبرنامههایسوپرکامپیوترکهتوسطمارکاندرسنراه اندازیشدهبودموردانتقادشدیدقرارگرفت. قبلازعرضهموزائیک،گرافیکو متندرصفحاتوبازیکدیگرجدابودندودرپروتکلهایاینترنتیقبلیمانند پروتکلگوفرومروراطلاعاتناحیهوسیعگرافیککاربردزیادینداشت. واسط کاربرگرافیکیموزائیکوبرابهمشهورترینپروتکلاینترنتیتبدیلکرد.

اجزاءوب
تورجهانگسترترکیبیازچهارعنصراصلیاست:
* hypertext یاابرمتن: فرمتیازاطلاعاتکهبهافراداجازهمیدهدتادرمحیطکامپیوتربااستفادهازارتباطداخلیموجودمیاندومتناز بخشیازسندبهبخشدیگریازآنیاحتیسنددیگریمراجعهکنندوبهاطلاعاتجدیدیدسترسیپیداکند.
* URL: شناسههایمنحصربهفردیکهبرایمشخصکردنمحلحضوراطلاعاتموجودرویشبکه (فایلکامپیوتری،سندیامنابعدیگر) بهکارمیروند.
* مدل Client-Server یامشتری-خدمتگزار: سیستمیکهدرآننرمافزاریا کامپیوترمشتریازنرمافزاریاکامپیوترخدمتگزارتقاضایدریافت منابعاطلاعاتیماننددادهیافایلمیکند.
* markup language یازبانعلامتگذاری: کاراکترهایاکدهایموجوددرمتن کهساختارمتنوبمعناییرامشخصمیکنند.

وبچگونهعملمیکند
*برایمشاهدهیکصفحهوبیادیگرمنابعاطلاعاتیرویتورجهانگسترمعمولاً URL صفحهرادریکمرورگروبواردمیکنیمویالینکابرمتنمربوطباآن صفحهیامنبعراانتخابمیکنیم. اولینگامکهدرپشتپردهانجاممیشود اختصاصیکآدرس IP بهبخشسرور URL استکهتوسطپایگاهدادهتوزیعشده اینترنتصورتمیگیردکهبهآن DNS میگویند.
درمرحلهبعدیکدرخواست HTTP بهمروروبدرآنآدرس IP ارسالمیشودو درخواستمشاهدهصفحهارائهمیگردد. درصورتیکهیکصفحهمعمولیدرخواست شدهباشدمتن HTML،تصاویرگرافیکییاهرفایلدیگریکهمربوطبهآنصفحه استدراختیارمشتری (مرورگروب) قرارمیگیرد. سپسمرورگروبصفحه HTML،و دیگرفایلهایدریافتشدهراترجمهمیکند. درنهایت "صفحه" موردنظرمشتری دراختیارویقرارمیگیرد.
درتورجهانگستر،یکبرنامهمشتریکهعاملکاربرنامداردمنابعاطلاعاتی مانندصفحاتوبیافایلهایکامپیوتریرابااستفادهاز URL ازوبدرخواست میکند. اگرعاملکاربرنوعیمرورگروبباشد،اطلاعاترارویمانیتورنشان میدهد. کاربرمیتواندبادنبالکردنلینکهایموجوددرصفحهوببهبقیه منابعموجودرویتورجهانگستردسترسیپیداکند. همچنینمیتوانباپرکردن فرمهای HTML وتحویلاینفرمهایوبمیتواناطلاعاترابراساسپروتکل انتقالابرمتنبهسروروببرگرداندتاازآنذخیرهشدهیاپردازششوند. صفحاتوبدرکنارهمقرارگرفتهووبسایتهارامیسازند. عملدنبالکردن ابرلینکازیکوبسایتبهوبسایتدیگررا "مروروب" یا " گشتوگذار" وب مینامند.
اصطلاح "گشتوگذاردراینترنت" اولینبارتوسطجینآرمورپولیکهیک کتابداربوددرمقالهیابهنام "Surfing the INTERNET" مطرحشدکهژوئن سال ۱۹۹۲ در "بولتنکتابخانهویلسن" دردانشگاهمینوستاچاپشد. اگرچه پولیمستقلاًازاینکلمهاستفادهکردامادریوزنتهایمربوطبهسالهای ۱۹۹۱ و ۱۹۹۲ اینکلمهدیدهمیشودوحتیعدهایمیگویندکهاینکلمهدر مجمعهکرهادردوسالقبلازآنبهصورتشفاهیعنوانشدهبود. پولیدر تاریخاینترنتبهمادراینترنتمعروفاست.
اغلبصفحاتوبشاملابرلینکهاییهستندکهبهصفحاتومنابعاطلاعاتی مرتبطباآنهامانندصفحاتدانلود،اسنادمنابع،تعاریفوغیرهمنتهی میشوند. چنینمجموعهایازمنابعمفیدومرتبطباهمتوسطلینکهایابر متنبهیکدیگرمتصلشدهاندرا "وب" اطلاعاتمینامند. قراردادناین مجموعهمنابعرویاینترنتشبکهایراتولیدکردکهدراوایلدهه ۱۹۹۰ توسط تیمبرنرزلی، " تورجهانگستر" نامیدهشد.

کش (cache)
اگرکاربرپسازمدتزماناندکیبهسرعتبهصفحهوببرگردداحتمالداردکه اطلاعاتازسروروباصلیبازیابینشوند. بهطورپیشفرض،مرورگرهایهمه منابعوبرارویهاردکامپیوترمشتری،مخفی (کش) میکنند. مرورگردرخواست HTML راتنهادرصورتیکهنیازبهروزآوریدادههایقبلیوجودداشتهباشد ارسالمیکند. درغیراینصورتازدادههایکشاستفادهمیشود.
اینعملباعثکاهشترافیکشبکهاینترنتمیشود. تصمیمگیریدرموردانقضای زماناستفادهازمنبعتصویر، CSS،فایلجاوااسکریپتوهمچنین HTML بهصورت مستقلانجاممیگیرد. بنابراینحتیدربرخیازسایتهایبامحتوایپویا، بسیاریازمنابعاطلاعاتیاصلیفقطدرهربارمراجعهعرضهمیشوند. بهتر استطراحانوبسایتهمهفایلهایجاوااسکریپتو CSS رادرونتعدادیفایل سایتجمعآوریکنندتاکشهایکاربرانبتوانندازآنهااستفادهکنندوبدین ترتیبزماندانلودشدنصفحهوتعدادمراجعاتبهسرورکاهشیابد.
همچنینبخشهایدیگریازاینترنتمیتوانندمحتوایوبراکش (مخفی) کنند.
یکیازبهترینایناجزاءدیوارهایآتشاستکهدرشرکتهاومحیطهای دانشگاهیکاربردداردومنابعوبدرخواستشدهتوسطیککاربررابرایهمه کاربرانکشمیکند. باوجودآنکهاینقابلیتهادراغلبمرورگرهایوبدیده میشودطراحانصفحاتوبمیتوانندعناوین HTTP کهتوسطکاربردرخواستشده راکنترلکنندتاصفحاتدرمواردیکهلازمنیستدرکشذخیرهنشوند؛مثلاً صفحاتخبریوبانکها.
بدینترتیبمیتوانیمبیناعمال "دریافت" و "ارسال" HTTP تفاوتقائلشویم. درصورتیکههمهشرایطمحققشود،دادههاییکهتوسطفرماندریافت (GET) درخواستشدهاندمیتواننددرکشذخیرهشونددرحالیکهدادههایبهدست آمدهپسازارسال (posting) اطلاعاتبهسروردرکشذخیرهنمیشوند.

جاواوجاوااسکریپت
اینسیستمبهسرورهایوبامکانمیدهدتابرنامههایکوچکی (کهاپلت (applet) نامیدهمیشوند) رامستقیماًدرشبکهاطلاعاتبازیابیشدهقرار دهندوایناپلتهاکهدرکامپیوترکاربراجرامیشوندتعاملکاربربا اینترنتراسرعتمیبخشد. درنهایتاینسیستمبهعنوانابزاریبرایتولید محتویاتپیچیدهطرفسرورمورداستفادهقرارگرفت. شرکتسانتلاشمیکرد جاوارابهعنوانیکپلاتفرمبرایاپلتهایطرفمشتریمطرحکندامابه دلایلیمانندعدموجودیکپارچگیبامحتوا (اپلتهابهجعبههایکوچکیمحدود میشدندکهدرونصفحهقرارداشتند) وعملکردضعیف (مخصوصاًشروعباتأخیر) ماشینمجازیبررویسختافزارهای PCهایآنزماناینامرهرگزمحققنشد.

بااینوجود،جاوااسکریپتیکزبانبرنامهنویسیاسکریپتیاستکهبرای صفحاتوبطراحیشدهاست. نسخهاستانداردآن ECMAScript نامدارد. اگرچه نامآنشبیهجاوااستاماتوسطشرکتارتباطاتنتاسکیپ (Netscape) طراحی شدهاستوتقریباًهیچارتباطیباجاواکهساختشرکتمیکروسیستمهایساناست ندارد. تنهاشباهتآنباجاوادرایناستکهنحوهنگارشآناززبانبرنامه نویسی C گرفتهشدهاست. جاوااسکریپتمانندجاوابرنامهنویسیشیءگرااست اماشبیهسیپلاسپلاسوبرخلافجاواامکاناستفادهازکدهایدرهم (مخلوط) یعنیاستفادههمزماناززبانبرنامهنویسیشیءگراوبرنامهنویسی رویهایرافراهممیآورد. جاوااسکریپتدرکنارمدلشیءسندبهزبان برنامهنویسیبسیارقویایتبدیلشدهکهحتیطراحانآنچنینتصوریاز موفقیتآننداشتند. گاهیاوقاتدرموردآنازکلمه HTML پویا (DHTML) استفادهمیشودتاگذرازصفحات HTML "ایستا" بیشترحسمیشود.

 
ادامه دارد ...